تعریف مدیریت پسماند
مدیریت پسماند به عنوان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های جوامع بشری مطرح می‌باشد. افزایش روزافزون حجم پسماندها از یک سو و تنوع و گوناگونی آن‌ها از سویی دیگر بر پیچیدگی شرایط و نحوه جمع آوری و دفع آن ها می افزاید.
مدیریت پسماندهای شهری به عواملی همچون تولید زواید، جمع آوری، حمل و نقل، دفن زباله و بازیافت آن بستگی دارد، بنابراین محدوده مدیریت این مقوله بسیار وسیع و متغیر است، برای چنین موضوعی راهی جز مدیریت و برنامه راهبردی وجود ندارد.
پیشرفت‌های گسترده فناوری و علوم در زمینه های مختلف شیمی، فیزیک، پزشکی و … باعث ورود انواع پسماندهای خطرناک حتی در داخل پسماندهای عادی خانگی شده است. امروزه دیگر سیستم‌های جمع‌آوری و دفع سنتی پسماندها پاسخ‌گو نبوده و نمی‌تواند از آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از انواع پسماندهای شیمایی، میکروبی، رادیو اکتیو و … جلوگیری کند. اﺟﺰای اﺻﻠﯽ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ اﻣﺮوزی ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺷﺎﻣﻞ بخش‌های ﺗﻮﻟﯿﺪ، ﺟﻤﻊآوری، ﺗﻔﮑﯿﮏ، ﭘﺮدازش و ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ می‌باشد؛ که درارتباط با هر یک از این مراحل، توضیح مختصری ارائه می‌شود.
تولید پسماند:
شامل فعالیت‌هایی است که درآن مواد بی‌ارزش یا باید دور ریخته شوند و یا برای دفع، جمع‌آوری گردند. برای مثال پوسته‌های شکلات بعد از خوردن شکلات، ارزشی برای صاحبان آن ندارند و اغلب در بیرون از منزل ریخته می‌شوند.
از این رو امروزه با رشد جمعیت، مقدار زباله تولیدی نیز بسیار افزایش یافته و برای مدیریت آن باید روش‌ها و تکنولوژی های جدیدی مورد استفاده قرار گیرد. در این بخش، عناصر فعال در تولید زباله از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرند.
کمیت مواد زاید جامد:
کل مواد زاید جامد تولید شده را کمیت آن بیان می‌نماید. متغیرهای بسیاری از جمله سطح سواد افراد، موقعیت جغرافیایی منطقه، فصول سال، آگاهی‌های زیست‌محیطی و بهداشتی بر این میزان تاثیرگذار می‌باشد
کیفیت مواد زاید جامد:
اجزا تشکیل دهنده مواد زائد جامد را کیفیت آن بیان می نماید متغیرهای بسیاری از جمله اماکن تولید، وضعیت اقتصادی مردم و فصول سال برآن تاثیرگذار می‌باشد.
سرانه تولید مواد زاید جامد:
به متوسط تولید مواد زاید جامد برای یک فرد اصطلاحاً سرانه تولید زباله گفته می‌شود. این میزان براساس مقیاس روز، ماه و سال بیان می‌گردد.
حجم و چگالی مواد زاید جامد:
معمولاً واحد اندازه گیری حجم زباله، لیتر یا متر مکعب می‌باشد. چگالی مواد زاید جامد عبارت است از وزن یک متر مکعب زباله که نشان دهنده فشردگی لایه‌های مختلف مواد نیز می باشد.
ترکیب شیمیایی مواد فسادپذیر زباله شهری:
بیش از ۷۰ درصد از زباله‌های شهری اختصاص به مواد فسادپذیر دارد. مکان مناسب جهت دفن این حجم از زباله یکی از مشکلات سیستم‌های مدیریتی درسطح کلان می‌باشد، بخش فسادپذیر زباله قابلیت تولید کود کمپوست را دارد، کود حاصله می‌تواند جهت اصلاح خاک مورد استفاده قرار گرفته شود. درصورت استفاده جهت مصرف گیاهان، گیاهان مواد مغذی مورد نیاز خویش را از کودهای مطرح شده تأمین می‌نمایند، از عناصر مغذی پسماندها می‌توان به کربن آلی، ازت، فسفر، کلسیم و منیزیم اشاره نمود.
درصد رطوبت:
عبارت است از میزان رطوبت در واحد وزن خشک مواد زاید جامد می‌باشد. یکی از شرایط تهیه کمپوست داشتن رطوبت وزنی بیش از ۵۰ درصد در مواد قابل تبدیل به کود می‌باشد.
جابجایی، تفکیک، ذخیره و پردازش پسماند در محل تولید: این فعالیت‌های مرتبط با مدیریت پسماند تا زمانی است که آن‌ها در مخازن ذخیره برای جمع آوری قرار گیرند. جابجایی همچنین شامل حرکت مخازن بارگیری شده به محل جمع آوری نیز می‌باشد. تفکیک اجزاء پسماند یک مرحله مهم در جابجایی و ذخیره پسماند در محل می‌باشد.
برای مثال از نقطه نظر مشخصه‌های مواد و درآمد ناشی از فروش مواد بازیافت شده، بهترین محل برای تفکیک پسماند جهت استفاده مجدد و بازیافت، تفکیک در محل تولید می‌باشد. خانواده‌ها را باید از اهمیت تفکیک روزنامه، مقوا، بطری، ضایعات باغی، قوطی‌های آلومینیومی و آهن آلات بیشتر آگاه نمود.
ذخیره در محل به علت نگرانی‌های بهداشت عمومی و ملاحظات زیبایی شناختی در درجه اول اهمیت قرار دارد. مخازن بد منظره و حتی ذخیره در زمین‌های روباز در بسیاری از مکان‌های مسکونی و تجاری دیده می‌شود. پردازش در محل شامل فعالیت‌هایی چون متراکم سازی و کمپوست سازی از ضایعات باغی می باشد.
جمع آوری:
جمع آوری نه تنها شامل برداشت پسماند و مواد قابل بازیافت است، بلکه حمل مواد به محلی که در آنجا محتویات وسایل نقلیه جمع آوری تخلیه می‌شوند را نیز در بر می‌گیرد. این محل می تواند یک ایستگاه پردازش مواد، ایستگاه حمل و یا یک محل دفن باشد.
در شهرهای کوچک که به محل دفن نهایی نزدیک است، حمل و نقل پسماند به عنوان یک مشکل جدی مطرح نیست، ولی در شهرهای بزرگ که مسافت حمل و نقل پسماند تا نقطه دفع بیش از ۱۵مایل (۲۴/۱۵ کیلومتر) است، حمل و نقل مشکلات اقتصادی عمده‌ای را ایجاد می‌کند.
در مواقعی که مسافت طولانی باشد، از تسهیلات ویژه حمل و نقل استفاده می‌شود. جمع آوری تقریباً ۵۰ درصد کل هزینه‌های سالیانه مدیریت پسماند شهری را در بر می‌گیرد.
تفکیک، پردازش و تبدیل و تغییر پسماند: تفکیک، پردازش و تغییر و تبدیل پسماند، چهارمین عنصر از عناصر موظف می‌باشد. بازیابی مواد جداسازی شده، تفکیک و پردازش اجزاء پسماند و تغییر و تبدیل آن که قبلاً در محل دفع و به دور از محل تولید صورت می‌گرفت، درحال حاضر از طریق این عناصر موظف صورت می‌گیرد.
نوع وسایل و تسهیلاتی که امروزه برای بازیابی پسماند تفکیک شده درمحل تولید استفاده می‌شود، شامل جمع آوری از کنار جدول خیابان(curbside collection)مراکز دریافت دور ریز( Drof-off center))و مراکز خرید و فروش دور ریز Buy-back center))می‌باشد. تفکیک و پردازش پسماند جداسازی شده در محل تولید و تفکیک پسماند مخلوط شده، در مراکز بازیافت مواد، ایستگاه‌های انتقال، مراکز سوزاندن و محل‌های دفع انجام می‌گیرد.
کلید واژه:
تعریف مدیریت پسماند_جمع اوری پسماند_ ترکیب شیمیایی مواد فسادپذیر زباله شهری