مدیریت پسماند لامپ‌های کم‌مصرف

امروزه استفاده از لامپ­های فلوئورسنت کم مصرف به جای لامپ­های رشته ­ای برای تولید روشنایی به دلیل کاهش مصرف انرژی (بین ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش برق مصرفی نسبت به لامپ­های رشته ای)، عمر مفید بیشتر (بین ۸ تا ۱۰ برابر نسبت به لامپ­های رشته ای)، بسیار متداول شده است.

ورود تکنولوژی استفاده از لامپ­های کم مصرف در محیط منازل، کار و مراکز گسترده صنعتی بدون آموزش­های لازم صورت گرفته است و مکانیزم موجود و نیز خطرات بالقوه این لامپ­ها برای استفاده کنندگان به طور قابل قبولی تشریح نشده است. بخار جیوه موجود در این لامپ­ها به راحتی پس از شکسته شدن در هوا منتشر می شوند.

با توجه به مصرف میلیون­ها لامپ کم مصرف و اهمیت ورود جیوه به محیط زیست، بررسی مقادیر جیوه موجود در لامپ­های کم مصرف و همچنین وضعیت مدیریت و دفع آنها در جهان ضروری به نظر می­رسد. مهمترین مشکل زیست محیطی لامپ­های کم مصرف، دفع آنها پس از اتمام عمر این نوع لامپ ها، وجود مقادیر کم برخی از عناصر سمی به ویژه جیوه در آنها می­باشد.

هر لامپ کم مصرف جدید حدود ۵/۱ تا ۵/۳ میلی گرم جیوه و لامپ­های فلورسنت قدیمی حدود ۱۱۵-۷۲/۰ و به طور متوسط حدود ۳۰ میلی گرم جیوه دارند. جیوه در لامپ­های فلورسنت بطور عمده در سه بخش فاز بخار، پودر فسفره که شیشه لامپ را پوشانده و ماتریکس شیشه با مقادیر متفاوت وجود دارد. چندین روش جمع آوری لامپ­های مصرف شده (از رده خارج) موفق در سطح جهان شامل برنامه (Mail-back) لامپ­های از رده خارج توسط کارخانه تولید کننده جمع آوری می گردد. برنامه جمع آوری در خرده فروشی­ها و عمده فروشی­ها و در بیشتر کشورها ظروف مخصوص برای جمع آوری لامپ­های سوخته در کنار زباله دانی­ها می ­باشد.

ضرورت امحای لامپ های فلئورسنت

  • این لوازم حاوی عنصر سرطان زا و سمی جیوه است و جزء دسته پسماندهای خطرناک به شمار می آید.

  • برنامه مدون و سازمان یافته ای جهت جمع‌آوري و دفع لامپ كم‌ مصرف اجرایی نشده است.

  • با دفن معمولی لامپ­های کم مصرف در لندفیل­های شهری، جيوه موجود در آنها ابتدا خاك، سپس از طريق شيرابه به آب‌هاي زيرزميني منتقل و با مصرف آب يا گياه محیط زیست را آلوده و سپس بر محیط انسانی نیز اثر می گذارد.

سیستم مدیریت پسماند مجموعه ای از فعالیت­ها برای سامان دادن پسماندهای جامعه به روشهای مهندسی و بهداشتی می­باشد. در سال ­های اخیر اغلب کشورهای در حال توسعه سعی در بهبود روشهای مدیریت پسماند به ویژه لامپ­های کم مصرف از رده خارج داشته اند.

در شرایط کنونی در ایران متاسفانه برای جمع آوری و دفع اصولی لامپ فلورسنت و لامپ کم مصرف برنامه و راهکاری علمی و اجرایی وجود ندارد. در نتیجه این احتمال وجود دارد که عدم مدیریت صحیح لامپ­های فلورسنت و کم مصرف از رده خارج با عنایت به مقررات و نگرانی های زیست محیطی، مزایای اقتصادی و زیست محیطی استفاده از آنها (استفاده کمتر انرژی، تولید کمتر دی اکسید کربن و در نتیجه کاهش اثرات گازهای گلخانه ای و غیره) را تحت شعاع قرار دهد.