در حال حاضر به منظور دستیابی به توسعه پایدار در کشور و به منظور پیشگیری از آلودگی و تخریب محیط زیست کلیه فعالیتهای عمرانی وتوسعه ای در کشور با در نظر گرفتن ملاحظات زیست محیطی صورت می گیرد . برهمین اساس پیش از اجرای بسیاری از پروژه های عمرانی و توسعه ای پیامدها و اثرات اینگونه طرح ها بر محیط زیست منطقه شناسایی و پیش بینی گردیده و اقدامات لازم به منظور کنترل و کاهش آن ها بکار بسته می شود و این کار عموماً از طریق انجام ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح های توسعه بر اساس قوانین موجود انجام می شود.
تعریف ارزیابی اثرات زیست محیطی
فعالیتی است که به منظور شناسائی و پیش بینی اثرات یک پروژه بر روی محیط زیست به انجام می رسد ، ارزیابی اثرات زیست محیطی یک ارزیابی سیستماتیک از شاخصهای زیست محیطی است که عملکردهای آنها می تواند بر محیط زیست تأثیر داشته باشد و شامل پیامدهای اقتصادی– اجتماعی هم می شود.
مفهوم گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی
جریان انجام یک فرآیند رسمی است که نتایج و پیامدهای احتمالی اجرای یک طرح یا پروژه پیشنهادی را بر محیط زیست به منظور پیش بینی اثرات سوء و نحوه پیشگیری ، کاهش و یا کنترل آن بررسی می نماید.
تاریخچه EIA در سطح جهانی
تاریخچه ارزیابی و اهمیت قانونی آن به اواخر دهه ۱۹۶۰ میلادی باز می گردد. در این سالها, دولت ایالت متحده آمریکا, ارزیابی را به عنوان مجوز اجرای پروژه های عمرانی پذیرفت و سازمانها و موسسات موظف گردیدند که قبل از اجرای هر پروژه اثرات زیست محیطی آن را مورد بـــررسی قــرار دهند. بر این اساس چنانچه پروژه ای دارای احتمال پدید آوردن اثرات سوء بر محیط زیست باشد ناگزیر به تهیه گزارش اثرات زیست محیطی می باشد. پس از تصویب این قانون در آمریکا و متعاقب کنفرانس استکهلم در سال ۱۹۷۲, کشورهای مختلف جهان بنا به قوانین و ارزش های اجتماعی خویش قوانین مشابهی را مورد تصویب قرار دادند که به تدریج در طی زمان تکمیل و گسترده تر گردید.
در اواخر سال ۱۹۷۰٫ مطالعات تحقیقاتی اولیه در زمینه ارزیابی در هلند انجام گرفت که به دنبال آن طرحهای پیشنهادی جهت معرفی یک سیستم ارزیابی رسمی ، ارائه گردید. در سال ۱۹۷۹ طرحهایی به پارلمان هلند ارائه شد و در سال ۱۹۸۶ قانون ارزیابی اثرات زیست محیطی تصویب و به صورت مستقلی از جامعه اقتصادی اروپا اعلام گردید.
تاریخچه EIA در ایران
در کشور ما ارزیابی اثرات زیست محیطی در عین حال که موضوع و مفهوم جدیدی است ولی به لحاظ سابقه تاریخی میتوان نشانه ها و احکامی را با عناوین دیگر و به شکل ساده تر در قوانین و مقررات زیست محیطی قبلی ایران جستجو نمود.
در قوانین، مقررات و ضوابط سابق کشور، اصطلاح متداول و شناخته شدهای تحت عنوان ارزیابی زیست محیطی یا ارزیابی اثرات زیست محیطی (Environmental Impact Assessment (EIA وجود نداشت و حتی انجام مراحل ارزیابی نیز در شکل و مفهوم حاضر در مقررات قانونی گذشته پیش بینی نگردیده بود. برای نخستین بار در سال ۱۳۵۴ در آیین نامه جلوگیری از آلودگی هوا مصوب ۵۴/۴/۲۹ کمیسیونهای مجلسین وقت، صدور پروانه تأسیس هر نوع کارخانه و کارگاه جدید و توسعه و تغییر کارخانجات و کارگاههای موجود موکول به رعایت مقررات و ضوابط حفاظت و بهسازی محیط زیست شده بود.
البته در این زمینه عملاً و فقط یک مبحث از ارزیابی زیست محیطی یعنی استقرار (که از مباحث اساسی و عمده آن نیز میباشد) ملاک عمل قرار گرفته و رعایت میشد و دامنه آن، بررسی و رعایت مقررات و ضوابط زیست محیطی یا ارزیابی موضوع صرفاً از جهت تعیین محل استقرار کارخانجات و کارگاهها و یا نهایتاً توسعه و تغییر محل کارخانجات بود، به نحوی که احداث صنایع در محل کمترین پیآمد های زیست محیطی را داشته باشد. با بررسی ماده ۱۷ آیین نامه مذکور مشخص می شود که بجز کارخانجات و کارگاه ها هیچ یک از طرحها و پروژههای دیگر مشمول ضوابط استقرار نبوده و اصولاً ارزیابی اثرات زیست محیطی انجام نمیگرفت.
