بر اساس دستور العمل استقرار صنایع در ایران، مجريان پروژه هاي زير موظفند نسبت به تهيه گزارش ارزيابي اثرات زيست محيطي(EIA) پروژه ها اقدام نمايند:
۱- صنايع پتروشيمي
۲- پالايشگاه ها
۳- صنايع فولاد مشتمل بر واحدهاي تهيه خوراك ذوب و ذوب با ظرفيت توليد بيش از سيصد هزار تن در سال و واحدهاي نورد و شكل دهي با ظرفيت بيش از يكصدهزار تن در سال
۴- سدها و سازه هاي آبي با ارتفاع بيش از ۱۵ متر
۵- نيروگاه هاي برق با ظرفيت بيش از يكصد مگاوات
۶- شهرك هاي صنعتي با وسعت بيش از يكصدهكتار
۷- فرودگاه ها با باند بيش از ۲ كيلومتر
۸- واحدهاي كشت و صنعت
۹- كشتارگاه هاي بزرگ صنعتي
۱۱- مراكز بازيافت صنعتي زباله (كارخانه كمپوست)
۱۲- طرح هاي خطوط نفت و گاز
۱۳- طرح هاي سكوهاي نفتي
۱۴- طرح هاي ذخيرگاه هاي نفتي
۱۵- طرح هاي بزرگ جنگل داري
۱۶- پروژه هاي بزرگ راه
۱۷- پروژه هاي بزرگ راه آهن
۱۸- پروژه هاي گردشگري
۱۹- طرح ها و پروژه هاي توسعه اي و ملي در سواحل در محدوده اي به عرض يك كيلومتر بعد از اراضي ساحلي تا حداكثر سه كيلومتر از ساحل
۱۹- ۱- كارگاه ها و مجتمع هاي صنعتي با بيش از ۵ هزار مترمربع
۱۹- ۲- نمايشگاه هاي دائمي صنعتي و خدماتي بيش از ۱۰ هزار مترمربع
۱۹- ۳- انبارهاي مواد شيميايي واحدهاي خطرناك
۱۹–۴ كارگاه هاي فعاليت هاي عمراني و راه سازي
۱۹- ۵- ذخيره گاه هاي مواد سوختي
۱۹- ۶- پايانه هاي بار و مسافر
۱۹- ۷- واحدهاي پرورش طيور و دام
۱۹- ۸- واحدهاي پرورش ماهي و آبزيان
۱۹- ۹- طرح هاي سازه هاي دريايي،بنادرصيادي،پايانه هاي نفت وگازوعمليات لايروبي
۱۹- ۱۰- شبكه جمع آوري و واحدهاي تصفيه و دفع فاضلاب
۱۹- ۱۱- تصفيه خانه بزرگ آب
۱۹- ۱۲- طرح هاي دفع و دفن پسماند
۱۹- ۱۳- مراكز نظامي و آموزش بيش از ۵ هزار مترمربع
۱۹- ۱۴- شهرك هاي توريستي بيش از ۱۰ هزار مترمربع
۱۹- ۱۵- شهرك هاي سينمايي بيش از ۵ هزار مترمربع
۱۹- ۱۶ – پارك ها و اردوگاه هاي تفريحي، آموزش و پژوهش بيش از ۱۰ هزار مترمربع
۲۰- معادن سنگ مس با ظرفيت استخراج يك ميليون تن در سال
۲۱- معادن سنگ آهن با ظرفيت ششصد تن در سال
۲۲- معادن سنگ طلا
۲۳- معادن سرب و روي با ظرفيت يكصدهزار تن در سال
۲۴- معادن زغال سنگ با ظرفيت ۸۰ هزار تن در سال
۲۵- معادن نمك آبي با سطح بيش از چهارصد هكتار
۲۶- كارخانجات سيمان
۲۷- كارخانجات توليد شكر و قند
۲۸- كارخانجات توليد گچ و آهك صنعتي
۲۹- واحدهاي توليد مواد اوليه بهداشتي، آرايشي و داروسازي
۳۰- كارخانجات توليد قطعات خودرو
۳۱- واحدهاي تصفيه دوم روغن موتور
۳۲- طرح هاي احداث و بهره برداري از ميادين نفت و گاز
مراحل گردش كار و بازنگري و تصويب گزارشهاي ارزيابي در ایران
در پایان انجام مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی EIA پروژه، نیاز است تا بررسی های نهایی توسط کارشناسان خبره در این زمینه انجام شود تا دقت و صحت گزارش ارزيابي اثرات زيست محيطي EIA انجام شده مورد بررسی قرار گیرد، به همین منظور پروژه های ارزيابي اثرات زيست محيطي EIA، با توجه به نوع صنعت و رده آن نیاز است تا در سطح استانی یا کشوری مورد بررسی کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته و از طرح دفاع شود.
علاوه بر این پیشنهاد می شود تا پس از اجرای پروژه، اثرات و پیامدهای پیش بینی شده با سطح واقعی آن مقایسه شود . هدف از این کار این است تا علاوه بر اینکه میزان دقت و صحت مطالعات ارزيابي اثرات زيست محيطي EIA پروژه تعیین شود، گزارش های ارزيابي اثرات زيست محيطي EIA آینده معتبرتر و موثرتر باشند.
بطور كلي برخي از روش هاي مورد استفاده جهت ارزيابي اثرات به شرح زير مي باشند:
- روش چك ليست: ارزيابي بدون هيچ نوع اندازه اي از حجم تقريبي آنها
- روش ماتريس: ارزيابي اثرات به صورت كمي و با در نظر گرفتن ستون فعاليت ها و ستون اثرات
- تحليل شبكه: ارزيابي اثرات درجه دوم و سوم به كار مي رود
- رويهم گذاري نقشه ها: توليد لايه هاي اطلاعاتي مختلف به صورت نقشه و همپوشاني آنها
- مدلسازي انتشار آلاينده ها: استفاده از مدل هاي زيست محيطي در تعيين پراكنش آلاينده ها و شناسايي نواحي آسيب پذير لازم به ذکر است با توجه به نوع آلاینده مورد بررسی، می توان از نرم افزارهای مختلفی مانند ائرمود، ائرمپ و …. جهت مدلسازی آلاینده ها استفاده کرد.
گرچه روش هاي ارزيابي متنوع هستند اما برخي از شاخص ها و پارامترها بايد در كليه مطالعات ارزيابي لحاظ گردند.
رئوس برخي از اركان اصلي يك مطالعه ارزيابي
همانطور که بیان روش هاي ارزيابي متنوع هستند، اما بعضی از شاخص ها و پارامترها در كليه مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی (EIA) یکسان بوده و باید مورد بررسی قرار گیرند. رئوس برخي از اركان اصلي يك مطالعه ارزيابي صحيح به شرح زير مي باشد:
- تشريح فني پروژه كه در برگيرنده ريزفعاليت هاي پروژه در مراحل ساختماني، بهره برداري و برچيده شدن باشد.
- تعيين محدوده مطالعات كه با توجه به شعاع تاثيرگذاري پروژه بر محيط زيست به دست مي آيد.
- شناسايي محيط هاي فيزيكوشيميايي، بيولوژيكي و فرهنگي– اقتصادي – اجتماعي تعيين شده به نحوي كه حداقل شامل موارد زير باشد:
۱٫محيط فيزيك و شيميايي شامل توپوگرافي، خاك، زمين شناسي، آب هاي سطحي و زيرزميني، هوا، صدا و اقليم
۲٫محيط بيولوژيكي شامل پوشش گياهي و جانوري منطقه، فهرست گونه هاي گياهي و جانوري در معرض خطر، موقعيت مناطق حفاظت شده نسبت به پروژه، وضعيت زيستگاه ها
- ۳٫ محيط فرهنگي– اقتصادي – اجتماعي شامل كليه پارامترهاي مرتبط نظير آداب و سنن، مذهب، جمعيت، تعداد خانوار، درآمد، اشتغال و آثار باستاني و فرهنگي
- بررسي و شناسايي اثرات منفي و مثبت بر محيط هاي مختلف
- تجزيه و تحليل اثرات مثبت و منفي بر محيط ها با توجه به روش انتخابي ارزيابي
- راهكارهاي كاهش و تقليل اثرات منفي پروژه بر محيط هاي مختلف ارائه
- برنامه مديريت و پايش زيست محيطي پروژه